Tư Vấn

Trước áp lực đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm quốc gia cũng như các dự án xây dựng lớn nhỏ khác, nhu cầu về nguồn cung cát ngày càng trở nên cấp thiết. Nhiều nghiên cứu tại Việt Nam đã đề xuất phương án sử dụng cát biển trong thi công xây dựng và đắp nền đường. Kết quả bước đầu cho thấy loại vật liệu này đáp ứng hầu hết các tiêu chuẩn kỹ thuật, mở ra hướng đi tiềm năng trong việc thay thế cát sông, góp phần giải quyết bài toán khan hiếm nguồn cung vật liệu xây dựng.
Cát xây dựng được chia thành hai loại chính: cát dùng cho bê tông, vữa trong xây dựng và cát san lấp phục vụ hạ tầng kỹ thuật, giao thông.
Trong đó, cát xây dựng sử dụng cho bê tông và vữa yêu cầu chất lượng cao hơn, thường có hạt thô và phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định của Việt Nam, như TCVN 7570:2006 (cốt liệu cho bê tông và vữa) và TCVN 9205:2012 (cát nghiền cho bê tông và vữa).
Cát san lấp, đắp nền trong các dự án giao thông thường có khối lượng sử dụng lớn, chất lượng ít khắt khe hơn, chủ yếu là hạt nhỏ. Tuy nhiên, cần đảm bảo kiểm soát theo quy định về môi trường để hạn chế tác động tiêu cực.
Theo PGS.TS Lê Trung Thành, tại nhiều cuộc họp của Chính phủ, Thủ tướng và các Phó Thủ tướng đã đặc biệt quan tâm, chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), Bộ Tài nguyên & Môi trường (TN&MT), Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) cùng các bộ, ngành, địa phương triển khai chủ trương sử dụng cát biển thay thế cát sông, nhất là trong các dự án giao thông trọng điểm. Thủ tướng đã giao Bộ GTVT đề xuất mở rộng thí điểm sử dụng cát biển để bù đắp phần thiếu hụt cát sông, đồng thời ban hành các giải pháp và hướng dẫn cụ thể cho các địa phương, chủ đầu tư và nhà thầu trong việc ứng dụng cát biển làm vật liệu san lấp.

Việc sử dụng cát biển trong xây dựng, sản xuất bê tông, san lấp hạ tầng và đắp nền đường là một giải pháp đầy triển vọng. Để hỗ trợ các địa phương triển khai hiệu quả, Bộ Xây dựng đã biên soạn và Bộ Khoa học & Công nghệ (KH&CN) đã ban hành nhiều tiêu chuẩn quan trọng như:

    - TCVN 7570:2006 – Cốt liệu cho bê tông và vữa,

    - TCVN 10796:2015 – Cát mịn cho bê tông và vữa,
    - TCVN 13574:2023 – Cát nhiễm mặn cho bê tông và vữa,
Các tiêu chuẩn này giúp hướng dẫn sử dụng cát biển trong xây dựng một cách rõ ràng, minh bạch và dễ áp dụng trong các công trình dân dụng cũng như công nghiệp trên toàn quốc.
Về mặt kỹ thuật, cát biển có độ đặc chắc cao, tương tự như cát sông, hoàn toàn có thể sử dụng để đắp nền đường. Bộ GTVT cũng đã ban hành văn bản số 2499/BGTVT-KHCN&MT ngày 11/3/2024, công bố kết quả thí điểm sử dụng cát biển làm nền đường giao thông và hướng dẫn UBND các tỉnh, thành phố trong việc áp dụng loại vật liệu này. Đây là bước tiến quan trọng nhằm đảm bảo nguồn cung vật liệu xây dựng bền vững và đáp ứng nhu cầu phát triển hạ tầng trong tương lai.
Bên cạnh những tiềm năng ứng dụng, cát biển cũng tồn tại một số thách thức do hàm lượng muối clorua đáng kể trong thành phần. Quá trình sử dụng cát biển có thể dẫn đến hiện tượng rửa trôi clorua vào môi trường xung quanh, ảnh hưởng đến chất lượng đất, nguồn nước ngầm và nước mặt.

Tác động của muối clorua bao gồm:
    - Nguy cơ ăn mòn kết cấu thép, kể cả cốt thép trong bê tông, ảnh hưởng đến độ bền công trình.
    - Ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng đất tại khu vực sử dụng.
Do đó, để đảm bảo hiệu quả khi dùng cát biển làm vật liệu đắp nền đường, cần có các quy định cụ thể về mức độ nhiễm mặn cho phép đối với đất nông nghiệp, cây trồng, vùng nước nuôi trồng thủy sản và hệ sinh thái liên quan. Bên cạnh đó, việc khai thác, chế biến và vận chuyển cát biển cần được đánh giá tác động môi trường kỹ lưỡng nhằm hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái biển, đảm bảo phát triển bền vững.